0 H πλατυποδία στα παιδιά και ο έλεγχός της

Πλατυποδία είναι η μείωση ή απουσία στη φυσιολογική καμάρα στο εσωτερικό του πέλματος. Το 85% των καυκάσιων πληθυσμών παρουσιάζουν ένα κάποιο ποσοστό πλατυποδίας. Στα μικρά παιδιά συχνότερα παρατηρούμε μία μεγαλύτερη παραμόρφωση που λέγεται βλαισοπλατυποδία, δηλαδή την ύπαρξη πλατυποδίας σε συνδυασμό με βλαισή παραμόρφωση (προς τα έξω απόκλιση του ποδιού).


Έχει αποδειχτεί ότι η πλατυποδία επηρεάζει την ανατομική ευθυγράμμιση όλου του κάτω άκρου και κατ’ επέκταση την άθροιση των μηχανικών φορτίων και των μυοσκελετικών προσαρμογών που προκαλούν στον άνθρωπο. Το 75-91% των καυκάσιων πληθυσμών υποφέρουν από μυοσκελετικά προβλήματα στη μέση, τα γόνατα, τα ισχία και τα πόδια. Μπορεί η συσχέτιση των δύο παραπάνω αναφερόμενων στατιστικών ποσοστών να θεωρηθεί επιπόλαια, όμως στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν έρευνες που συνδέουν τη γένεση μυοσκελετικού πόνου, με την ύπαρξη πλατυποδίας, ανισοσκελίας κ.λπ.

Πλατυποδία και εξέλιξη

Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα μία έγκυρη αιτιολόγηση της υψηλής συχνότητας αυτού του φαινομένου. Στην εξέλιξη του είδους μας, όταν ο άνθρωπος εισήχθη στη διποδική στήριξη, τα πόδια και τα πέλματα του προορίζονταν να κινούνται κατά κανόνα πάνω σε ημιάκαμπτες επιφάνειες όπως χώμα, άμμο, βότσαλα κλπ. Έτσι το «μαλακό» έδαφος προσαρμοζόταν στις ανατομικές ιδιομορφίες του πέλματος, όπως ακριβώς γίνεται όταν βαδίζουμε ξυπόλητοι στη μαλακιά άμμο. Εικάζεται επιστημονικά ότι το μεγάλο ποσοστό εμφάνισης πλατυποδίας (85%) οφείλεται στην εξέλιξη του πολιτισμού και σχετίζεται με την επίδραση της διποδικής στήριξης πάνω σε άκαμπτες/αφιλόξενες επιφάνειες για τα ανθρώπινα πέλματα (πλακόστρωτα, μάρμαρα, πλακάκια, ξύλινα δάπεδα) χωρίς σωστή υποστήριξη από ανατομικά υποδήματα (τάσεις μόδας για στενά υποδήματα, άκαμπτα άρβυλα, σανδάλια, λάθος παιδικά υποδήματα).

Πράγματι, η επίδραση της βαρύτητας για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο ανθρώπινο πέλμα οδηγεί σε κατάργηση των φυσιολογικών καμπύλων του πέλματος, προκειμένου να προσφέρει στο σώμα μεγαλύτερη επιφάνεια στήριξης. Πρόκειται για μια «κακή» εξέλιξη του ανθρώπου στην όρθια στήριξη.

Για αυτό στα βασικά 5 πρώτα χρόνια, της μυοσκελετικής ωρίμανσης του παιδιού, είναι βασικό οι γονείς να επιλέγουν παπουτσάκια με όσο το δυνατόν περισσότερη υποστήριξη της καμάρας και επίσης να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να βαδίζουν ξυπόλητα μόνο σε μαλακές επιφάνειες (π.χ. χοντρά χαλιά, μαλακό δάπεδο στο παιδικό δωμάτιο, μαλακά στρώματα, αμμουδιά ή λεπτό βότσαλο στη παραλία, γρασίδι κλπ). Με αυτό το τρόπο διευκολύνεται η δραστηριότητα των μικρών μυών κάτω από τα πόδια που είναι υπεύθυνοι για τη συγκράτηση μίας φυσιολογικής ποδικής καμάρας και κατ’επέκταση μίας ορθής ανατομικής ευθυγράμμισης σε όλο το κάτω άκρο.

Πολλοί είναι οι ενήλικες ασθενείς που αναρωτιούνται αν θα μπορούσαν να είχαν κάνει κάτι από την παιδική τους ηλικία για την πλατυποδία τους. Από την άλλη, πολλοί γονείς επίσης αναρωτιούνται εάν αυτό που παρατηρούν στο παιδί τους είναι φυσιολογικό και αν τελικά «θα το ξεπεράσει» στο μέλλον. Το ερώτημα που προκύπτει είναι «πρέπει να αποδεχόμαστε αυτήν την παραμόρφωση ως φυσιολογική επειδή αγγίζει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του γενικού πληθυσμού»;

Ο έλεγχος της πλατυποδίας

Πολλοί γονείς σπεύδουν να ζητήσουν τη γνώμη του ειδικού από πολύ νωρίς, διότι παρατηρούν πλατυποδία στα παιδιά τους. Η πλατυποδία σε ένα παιδί μέχρι 4 ετών είναι απόλυτα φυσιολογική, αφού το παιδάκι δεν έχει αναπτύξει ακόμη τους αντιβαρυτικούς ενεργητικούς μηχανισμούς που συγκρατούν τις ποδικές καμάρες. Άρα εάν ο γονιός δεν παρατηρεί κάποια αξιοπρόσεκτη απόκλιση στη φυσιολογική βάδιση του παιδιού του, π.χ. χωλότητα, τότε μετά τα 4-5 έτη ηλικίας είναι μία καλή στιγμή για ένα προληπτικό έλεγχο. Σε όσο μικρότερη ηλικία, κοντά στα 5 έτη, αναγνωρισθεί η γωνία συστροφής κνήμης, πλατυποδία και άλλες ανατομικές αποκλίσεις, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες «θεραπείας» έχουμε και όχι απλά υποστήριξης.

Ο έλεγχος της παιδικής μυοσκελετικής ανάπτυξης και ορθοσωμίας είναι μία διαγνωστική διαδικασία που γίνεται στη καθημερινή κλινική πρακτική, είτε για πρόληψη, είτε για θεραπεία, γρήγορα και εύκολα. Ο ειδικός χρησιμοποιεί τον άκρως απαραίτητο εξοπλισμό όπως βαρυτικά γωνιόμετρα και μοιρογνωμόνια, χωρίς να υποβάλλεται το παιδί σε πολύπλοκες διαγνωστικές εξετάσεις, έκθεση σε ακτινοβολία κ.λπ. Έτσι αυτός ο έλεγχος είναι γρήγορος και ευχάριστος για το παιδί, αλλά και οικονομικός για το γονέα, αφού κοστίζει όσο μία επίσκεψη στον ιατρό.

Οι βασικοί λόγοι που αναδεικνύουν αυτό το προληπτικό έλεγχο σε ορόσημο για την ιδανική μυοσκελετική ωρίμανση του μικρού παιδιού είναι:
α) το γεγονός ότι τα περισσότερα ανατομικά χαρακτηριστικά (π.χ. στραβά γόνατα, πλατυποδία, ανισοσκελία κ.λπ.) είναι κληρονομήσιμα,

β) ανέκδοτες κλινικές παρατηρήσεις ότι παραμορφώσεις όπως η πλατυποδία/βλαισοπλατυποδία, όχι μόνο δε διορθώνονται με την ενηλικίωση, αλλά εξελίσσονται με την προοδευτική αύξηση του σωματικού βάρους και των δραστηριοτήτων του παιδιού,

γ) τα δεδομένα στατιστικών ερευνών, τα οποία συνδέουν ανατομικές αποκλίσεις στα κάτω άκρα (όπως πλατυποδία και ανισοσκελία) με τη γένεση παραμορφώσεων στη σπονδυλική στήλη και μηχανικού πόνου κατά μήκος των κάτω άκρων και της σπονδυλικής στήλης ενηλίκων.
Τα βασικότερα ανατομικά χαρακτηριστικά που εξετάζονται είναι:

Α) Σκολίωση σπονδυλικής στήλης: Αυτό γίνεται με κλινική παρατήρηση (οπτικός έλεγχος) σε θέση φόρτισης (όρθιος) και μη φόρτισης (καθιστός) των κάτω άκρων. Έτσι μπορεί ο κλινικός να συμπεράνει αν κάποια παραμόρφωση που τυχόν παρατηρεί στη σπονδυλική στήλη προέρχεται από αντιστάθμιση από τα πόδια (λειτουργική σκολίωση) ή από την ίδια τη σπονδυλική στήλη (ιδιοπαθής σκολίωση).

Β) Παρατήρηση πρότυπου βάδισης ή τρεξίματος: Όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο από το κλινικό γίνεται για να διαπιστωθεί εάν αυτό που παρατηρεί ο γονιός, για το οποίο ενδεχομένως επισκέπτεται τον ειδικό, κρύβει από πίσω του κάποια σκελετική/ανατομική ιδιομορφία ή αποτελεί απλή ψυχοκινητική εκδήλωση. Φυσικά η παρατήρηση της βάδισης ή τρεξίματος συμπληρώνεται και από άλλες στατικές ή δυναμικές εξετάσεις.

Γ) Μέτρηση πλατυποδίας/βλαισοπλατυποδίας: Λαμβάνονται ακριβείς μετρήσεις του μεγέθους της πλατυποδίας/βλαισοπλατυποδίας, σε μοίρες, για κάθε ένα πόδι ξεχωριστά. Τα δεδομένα αυτά εξυπηρετούν στη κατασκευή ενός εξατομικευμένου ζεύγους ορθοπεδικών βοηθημάτων, που να υποστηρίζει τα πόδια του παιδιού στις φυσιολογικές – προβλεπόμενες γωνίες.

Δ) Μέτρηση μήκους κάτω άκρων για αναγνώριση ανισοσκελίας: Η Εφαρμοσμένη Εμβιομηχανική Κάτω Άκρου έχει αναπτύξει μία απλή και γρήγορη μεθοδολογία, η οποία μετράει με μεγάλη ακρίβεια το μήκους των ποδιών στο καθημερινό κλινικό περιβάλλον. Ουσιαστικά έχει αντικαταστήσει την αξονική τομογραφία (CT-SCAN), μία ακριβή εξέταση για να γίνει ιδιωτικά και σχεδόν αδύνατον να πραγματοποιηθεί στα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία για προληπτικούς σκοπούς. Για να γίνει αντιληπτό πόσο σημαντική είναι αυτή η μέτρηση, αρκεί να αναφερθεί ότι το 89-91% των καυκάσιων πληθυσμών, παρουσιάζουν μικρή (4-8 χιλιοστά) διαφορά στο μήκος των κάτω άκρων. Επίσης κάθε άνθρωπος έχει 75% πιθανότητα να αποκτήσει κάποια στιγμή στη ζωή του ανισοσκελία, έως και 1,5 εκατοστό, την οποία δε θα διαγνώσει ποτέ.

Ακόμα και μια μικρή διαφορά στο συνολικό μήκος ποδιών, οδηγεί σε ασύμμετρη κατανομή φορτίων στα κάτω άκρα και τη σπονδυλική στήλη, με ενδεχόμενες μυϊκές προσαρμογές και ανισορροπίες.
Το Σεπτέμβριο του 2011 στα πλαίσια της ετήσιας έκθεσης «2η Παδιαδρομή», μία εθελοντική ομάδα φυσικοθεραπευτών μέτρησε 63 παιδιά ηλικίας από 4 ως 10 ετών. Από το δείγμα το 8% ήταν απόλυτα φυσιολογικό σε όλες τις μετρήσεις. Το 3% παρουσίασε ιδιοπαθή σκολίωση ήπιου βαθμού. Το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος (89%) παρουσίασε ανισοσκελία, μία παρατήρηση που έρχεται σε συμφωνία με διεθνείς έρευνες. Το δείγμα αυτό ενώ δε παρουσίασε σκολίωση στη καθιστή θέση, δημιουργούσε λειτουργική σκολίωση στην όρθια θέση. Από αυτό το μικρό δείγμα, του οποίου οι μετρήσεις έρχονται σε συμφωνία με διεθνείς έρευνες, προκύπτει το συμπέρασμα ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε την κατά παράδοση «φυσιολογική ανισοσκελία» ως βασικό προδιαθεσικό παράγοντα που μπορεί να οδηγήσει σε εγκατάσταση πραγματικής σκολίωσης, ιδιαίτερα κατά τη φάση της απότομης ανάπτυξης του παιδιού.

Για αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητο να συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος της ανισοσκελίας στη ρουτίνα εξέτασης του μυοσκελετικού συστήματος στα παιδιά και φυσικά να γίνονται οι απαραίτητες διορθώσεις.

Ε) Μέτρηση γωνίας συστροφής μηριαίων οστών (ισχίων): Το μηριαίο οστό στην πορεία του από το ισχίο προς το γόνατο, δημιουργεί μια φυσιολογική γωνία συστροφής (στροφή κατά τον επιμήκη άξονα του σώματος του μακριού οστού) προς τα έσω. Η γωνία συστροφής του ισχίου είναι καθοριστική για τη κινησιολογική συμπεριφορά του ατόμου στη βάδιση αλλά και τις αθλητικές δραστηριότητες στις οποίες θα μπορούσε να συμμετέχει με επιτυχία και χωρίς τραυματισμούς στο μέλλον. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν:

α) παιδιά που βαδίζουν με τα πόδια προς τα μέσα και τα γόνατα να ενώνονται (βάδιση τύπου πιγκουίνου)

β) παιδιά που βαδίζουν με τα πόδια προς τα έξω (βάδιση τύπου πάπιας)

γ) παιδιά που τρέχουν και περιστρέφουν τα πόδια τους προς τα έξω (τρέξιμο τύπου έλικας ελικοπτέρου) κ.α.

Σε μερικά άτομα η γωνία αυτή μπορεί να είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από το φυσιολογικό. Σε αυτά τα άτομα το ισχίο εμφανίζει πολύ μεγαλύτερο εύρος κίνησης, από το φυσιολογικό, προς τη μία κατεύθυνση στροφής και μειωμένο εύρος κίνησης προς την αντίθετη στροφή. Για παράδειγμα, ένα κοριτσάκι με «έσω συστροφή μηριαίου» θα διαθέτει φυσιολογικά αυξημένη έσω στροφή και μειωμένη έξω στροφή στα ισχία της. Εάν αυτό το κοριτσάκι ασχοληθεί από μικρό με το μπαλέτο, θα είναι υποχρεωμένο να στέκεται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στη θέση «turn out».

Η θέση «turn out» απαιτεί από τη μπαλαρίνα αυξημένη έξω στροφή ισχίου, ισχυρή σταθεροποίηση της λεκάνης από τους κοιλιακούς, και συγκράτηση των πελμάτων από τους μικρούς μύες κάτω από τις πατούσες. Το ανθρώπινο σώμα δεν αναγνωρίζει κίνηση σωματικών τμημάτων, αλλά σκοπό. Ο σκοπός στο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η στάση «turn out». Επειδή τα ισχία δεν μπορούν ανατομικά να ακολουθήσουν τις απαιτήσεις του μπαλέτου σε έξω στροφή, το κοριτσάκι θα αναπτύξει αντισταθμιστικά υπερέκταση στη σπονδυλική στήλη και λόρδωση (αστάθεια), πλατυποδία και υπερβολική έξω στροφή στην άρθρωση του γόνατος (αστάθεια γόνατος με ενδεχόμενη μελλοντική εκφύλιση των μηνίσκων). Από αυτό το απλό παράδειγμα αντιλαμβάνεται ο οποιοσδήποτε την αναγκαιότητα μίας τέτοιας εξέτασης για την επιλογή μιας αθλητικής δραστηριότητας, ή την αντιμετώπιση μιας «περίεργης βάδισης».

Ζ) Μέτρηση γωνίας συστροφής των οστών της κνήμης: Αναλόγως με το μηρό, το οστό της κνήμης στην πορεία του από το γόνατο προς τον αστράγαλο δημιουργεί μια φυσιολογική γωνία συστροφής (στροφή κατά τον επιμήκη άξονα του σώματος του μακριού οστού) προς τα έξω. Η γωνία συστροφής της κνήμης είναι το ίδιο καθοριστική με τη γωνία συστροφής του μηρού για τη κινησιολογική συμπεριφορά του ατόμου στη βάδιση και τα αθλήματα. Σε πολλά άτομα η γωνία αυτή μπορεί να είναι μικρότερη και σπανιότερα μεγαλύτερη από το φυσιολογικό. Όσο μικρότερη είναι η γωνία έξω συστροφής της κνήμης, τόσο μεγαλύτερο βαθμό πλατυποδίας δημιουργεί το άτομο που συνοδεύεται από ανάπτυξη υψηλών διατμητικών φορτίων στα γόνατα.

Σε πολλές περιπτώσεις ένα μικρό παιδί μπορεί να κληρονομήσει γωνία συστροφής κνήμης στο ένα του πόδι από τη μητέρα του και στο άλλο του πόδι από το πατέρα του. Έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς παρατηρούν μόνο το ένα ποδαράκι του παιδιού τους να «γέρνει» προς τα μέσα, ή να συμπεριφέρεται «περίεργα» στη βάδιση (π.χ. να στρίβει προς τα μέσα).

http://www.healthyliving.gr/