Stephen Hawking
Μια πρόσφατη φράση από τον φυσικό Stephen Hawking προκάλεσε κάποια αναταραχή, στην πραγματικότητα όχι και τόσο μεγάλη αν το καλοσκεφτεί κανείς. Αλλά ενδιαφέρει εκείνους που ασχολούνται έντονα με θέματα όπως αυτό με το οποίο σχετίζεται η δήλωση του εν λόγω φυσικού. Συχνά λοιπόν, απόψεις ανθρώπων της επιστήμης που βάλλονται κατά κατεστημένων θεολογικών πεποιθήσεων εισπράττουν μια έντονη αρνητική αντιμετώπιση.
Έζησα με την αναμονή ενός πρόωρου θανάτου τα τελευταία 49 χρόνια. Δεν φοβάμαι το θάνατο, αλλά δεν βιάζομαι να πεθάνω. Έχω πρώτα τόσα πολλά που επιθυμώ να κάνω. Θεωρώ ότι ο εγκέφαλος είναι ένας υπολογιστής ο οποίος σταματά να λειτουργεί όταν τα συστατικά του μέρη παύουν να λειτουργούν. Δεν υπάρχει παράδεισος ή ζωή μετά θάνατον για χαλασμένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι.
Πρόκειται για μια κομψή δήλωση από έναν σεβαστό επιστήμονα. Ο Hawking προσωποποιεί την άποψή του τοποθετώντας την στο γενικό πλαίσιο της προσωπικής του ζωής. Γι' αυτόν η προοπτική του θανάτου είναι ένας παλιός φίλος. Αντιμετωπίζει την θνητότητα του με το να την αποδέχεται. Αλλά την ίδια στιγμή επιβεβαιώνει την αγάπη του για τη ζωή. Η ζωή για τον Hawking ισοδυναμεί με πιθανότητα και εύχεται να κάνει τα περισσότερα στη δική του σύντομη ύπαρξη, η οποία εύχεται να μην είναι τόσο σύντομη.
Πρόκειται για μια σπουδαία δήλωση φιλοσοφικού υλισμού. Είμαστε υλικά όντα που ζουν σε έναν υλικό κόσμο. Ο υπαινιγμός είναι η ανυπαρξία άυλης ζωής μετά θάνατον.
Αν και χαρακτηρίζει «παραμύθι» τις σχετικές πεποιθήσεις περί μεταθανάτιας ζωής, κάτι που μπορεί να ακούγεται περιφρονητικό, καθίσταται σαφές ότι ο Hawking εκφράζει την προσωπική του άποψη. Λέει για παράδειγμα «θεωρώ». Δεν ισχυρίζεται ότι έχει λογικά επιχειρήματα που απορρίπτουν το Θεό ή τη μεταθανάτια ζωή. Δεν προσφέρει αποδείξεις για το υλιστικό παράδειγμα. Επιλέγει απλώς να δει την πραγματικότητα από επιστημονική σκοπιά.
Εάν διαβάσει κανείς το υπόλοιπο μέρος της σύντομης συνέντευξής του, γίνεται φανερό ότι ο Hawking επιλέγει την επιστημονική προσέγγιση σε όλα τα σχετικά ερωτήματα. Σε ερώτηση για το αν η ύπαρξή μας οφείλεται στην καλή τύχη, απαντά:
Η επιστήμη προβλέπει ότι πολλοί διαφορετικοί τύποι συμπάντων θα δημιουργηθούν αυθόρμητα από το τίποτα. Η ύπαρξή μας επομένως είναι ζήτημα τύχης.
Με άλλα λόγια ο Hawking διαχειρίζεται με ειλικρίνεια και χωρίς να απολογείται το επιστημονικό παράδειγμα. Πιστεύει ότι αυτό αποτελεί την χρησιμότερη οδό για την προσέγγιση του μεγάλου ερωτήματος της ύπαρξης
Σίγουρα ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράσει δημοσίως την προσωπική του κοσμοθεωρία και ο Hawking έχει κερδίσει μια θέση στη δημόσια αρένα, κατά συνέπεια οι απόψεις του τυγχάνουν μεγαλύτερης προσοχής από το μέσο άνθρωπο. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει συχνά είναι ότι όταν κάποιοι σαν τον Hawking εκφράζουν δημόσια μη δημοφιλείς απόψεις, αυτές αμφισβητούνται, θεωρούμενες συνήθως κάπως λανθασμένες ή λέγεται ακόμα ότι είναι ασυνεπές για αυτούς τους ανθρώπους να δημοσιοποιούν τέτοιες απόψεις. Όσον αφορά αυτού του είδους τις αντιρρήσεις, πρόκειται συχνά για ανοησίες και οι ίδιοι άνθρωποι που παραπονιούνται δεν θα το έκαναν εάν εκφράζονταν απόψεις με τις οποίες θα συμφωνούσαν.
Υπάρχει ήδη ένα άριστο παράδειγμα σχετικό με το παραπάνω και προέρχεται από τον συνάδελφό του φυσικό, Scott M. Tyson, συγγραφέα του βιβλίου 'The Unobservable Universe: A Paradox-Free Framework for Understanding the Universe'.
Νομίζω ότι οι άνθρωποι γενικά πιστεύουν ότι οι επιστήμονες δεν πιστεύουν στο Θεό, και αυτό δεν είναι αλήθεια. Η ιστορία είναι γεμάτη από επιστήμονες που υπήρξαν επίσης άνθρωποι της πίστης, από τον Κοπέρνικο και τον Γαλιλαίο μέχρι το Νεύτωνα και τον Αϊνστάιν. Τώρα πιστεύω επίσης ότι υπάρχουν άλλοι επιστήμονες που θα ήθελαν να αποδείξουν ότι ο Θεός δεν υπάρχει. Αυτοί οι επιστήμονες μπορεί να θέλουν να μεταδώσουν με άσχημο τρόπο την δική τους πεποίθηση σε όλους τους άλλους. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι ένας από τους περιορισμούς της επιστήμης είναι ότι απλά δεν μπορεί να αποδείξει τη μη ύπαρξη πραγμάτων και φαινομένων πέρα από το πλήρες φάσμα των πιθανοτήτων.
Ενώ δηλαδή οι επιστήμονες θα μπορούσαν να αποδείξουν σε ένα επιστημονικό πλαίσιο ότι δεν υπάρχει ζωή μετά το θάνατο, δεν μπορούν, ούτε θα έπρεπε να προσπαθήσουν, να το αποδείξουν σε ένα θεολογικό πλαίσιο το οποίο αποτελεί πεδίο της θρησκείας. Σε περίπτωση που κάποιος το επιχειρήσει δημιουργείται αχρείαστη διχογνωμία χωρίς κανένα λόγο. Και αυτή είναι η γραμμή που πέρασε ο Δρ. Hawking αψήφησε την ιδέα και στα δύο πλαίσια αφού τίποτα καλό δεν προκύπτει από αυτά. Οι απόψεις του Tyson κρύβουν κάποιες λογικές πλάνες που θα εξεταστούν στη συνέχεια.
Ο Hawking ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι οι επιστήμονες γενικά δεν πιστεύουν στο Θεό, ή ότι όλοι οι επιστήμονες δεν πιστεύουν στο Θεό, γι' αυτό τα αντίθετα παραδείγματα είναι άσχετα. Επίσης η αναφορά στον Einstein είναι αμφισβητούμενη και η καλύτερη μαρτυρία που διαθέτουμε υποδεικνύει ότι ο Einstein δεν πίστευε σε μια κυριολεκτική θεότητα. Ο Hawking άλλωστε, απλά παρέθετε την άποψή του.
Για την ιστορία, οι έρευνες ποικίλουν αλλά σύμφωνα με μια έρευνα περίπου το ένα τρίτο των επιστημόνων (ανάλογα με τον κλάδο) δεν πιστεύουν στο θεό, ένα ποσοστό το οποίο είναι υψηλότερο από αυτό του γενικού πληθυσμού. Άλλη μια έρευνα όπου συμπεριλαμβάνονται κορυφαίοι επιστήμονες έδειξε ότι η έλλειψη πίστης σ' έναν προσωπικό Θεό ή στην αθανασία ήταν υψηλότερη από 90%.
Ο Tyson στη συνέχεια της δήλωσής του υπαινίσσεται ότι ο Hawking προσπαθεί να αποδείξει ότι ο Θεός δεν υπάρχει, το οποίο απλά δεν είναι αλήθεια. Τίποτα απ' όσα είπε ο Hawking δεν μπορεί να ερμηνευθεί σαν προσπάθεια απόδειξης της μη ύπαρξης του Θεού. Ο Tyson έπειτα υπαινίσσεται ότι μερικοί επιστήμονες θέλουν να «μεταδίδουν την προσωπική τους πεποίθηση στους άλλους». Αυτή είναι μια ad hominem λογική πλάνη (ο τύπος επιχειρήματος που χαρακτηρίζεται ως ad hominem έχει να κάνει με την προσπάθεια να συνδεθεί η αλήθεια μιας δήλωσης με ένα αρνητικό χαρακτηριστικό ή πεποίθηση του ανθρώπου που την υποστηρίζει). Τα όποια κίνητρα μπορεί να έχει ο Hawking είναι άσχετα και ακόμη ο Tyson υποθέτει αρνητικά κίνητρα χωρίς να τα αιτιολογεί.
Εν συνεχεία ο Tyson εκφράζει μια αδόκιμη θέση, συγκεκριμένα ότι η επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει μια μη επιστημονική υπόθεση, μια θέση εγγενώς μη διαψεύσιμη, που τοποθετείται εκτός του πεδίου της επιστήμης. Αλλά μετά καταστρέφει την μετριοπαθή αυτή θέση του προσθέτοντας το «να το αποδείξει σε θεολογικό πλαίσιο». Πρώτον, ο Hawking δεν προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει θεολογικά. Μιλάει ξεκάθαρα εντός του πλαισίου της επιστήμης και μέσα σ' αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχουν ενδείξεις για τον Θεό ή μια μεταθανάτια ζωή κι έτσι και οι δύο υποθέσεις μπορούν να απορριφθούν. Συνεπώς, η συγκεκριμένη θέση του Tyson είναι επίσης μια λογική πλάνη, κάτι που χαρακτηρίζεται ως επιχείρημα 'Αχυράνθρωπος' (ο αχυράνθρωπος είναι τμήμα ενός επιχειρήματος που βασίζεται στην παρερμηνεία της αντίθετης άποψης. Συχνά σε μια ανταλλαγή επιχειρημάτων, επιχειρείται από την αντίπαλη πλευρά η αντικατάσταση της υπό εξέταση θέσης με μια επιφανειακά όμοια αλλά ασθενέστερη θέση, που καλείται αχυράνθρωπος, και στη συνέχεια τα επιχειρήματα στρέφονται εναντίον της δεύτερης αυτής θέσης για να μεταφερθούν μετά στην αρχική δίνοντας την εντύπωση ότι καταρρίφτηκε).
Επιπροσθέτως εντός του «θεολογικού πλαισίου» (το οποίο είναι ασαφές και όχι καλά οριοθετημένο) δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως «απόδειξη». Η θεολογία δεν αφορά στοιχεία και αποδείξεις. Η βασική ιδέα της «θεολογικής απόδειξης» είναι αντιφατική. Δεν διαφαίνεται από πουθενά ότι ο Hawking διαπράττει αυτό το σφάλμα, πρόκειται για πλάνη που δημιουργεί ο ίδιος ο Tyson.
Κατά συνέπεια, ο Hawking δεν πέρασε καμιά γραμμή, ενώ αντίθετα ο Tyson την έχει ξεπεράσει κατηγορώντας εσφαλμένα τον Hawking για αυτό. Είναι ο Tyson αυτός που συγχέει το πλαίσιο της επιστήμης με το πλαίσιο της θρησκείας, και δημιουργεί διχόνοια εκεί που δεν χρειάζεται να υπάρξει καθόλου.
Οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας από επιστημονική άποψη, ακόμα και να υπερασπίζουν την ίδια την επιστημονική άποψη. Αυτό είναι που κάνει ο Hawking και του αξίζουν συγχαρητήρια γι' αυτό. Ο Tyson μπερδεύει σε υπερβολικό βαθμό το ζήτημα προκειμένου να ασκήσει ασύστατη κριτική στον Hawking.
Πρόκειται για ένα μάλλον συνηθισμένο μοτίβο. Οι υπερασπιστές της επιστήμης ενδιαφέρονται κυρίως (φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις) στο να διασαφηνίσουν την έκταση και τα όρια της επιστήμης σκιαγραφώντας το πεδίο της. Οι υπερασπιστές της θεολογίας είναι αυτοί που συχνά θολώνουν τις γραμμές δημιουργώντας φιλοσοφικό χάος για αυτά τα θέματα. Ο Tyson αποτελεί τέτοιο παράδειγμα.
Ο Hawking έχει ξεκάθαρα γίνει περισσότερο ευθαρσής, το οποίο δεν είναι ασυνήθιστο όταν οι διάσημοι διανοητές φτάνουν σε αυτό το στάδιο της ζωής τους. Ο Carl Sagan σχολίασε ότι το έργο του «Στοιχειωμένος Κόσμος» (The Demon Haunted World) επρόκειτο να είναι το τελευταίο σπουδαίο έργο του και αυτό τον παρακίνησε να κάνει το βιβλίο όσο το δυνατόν περισσότερο δυνατό. Ο Hawking φαίνεται ότι ακολουθεί τα χνάρια του Sagan και κατά πάσα πιθανότητα πράττει σωστά.
http://obelix7.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου